⏪ 2024 özeti: Borsa İstanbul

2024 Türkiye’de ekonomi ve piyasalar açısından bir kelime bulutu olsaydı diye düşününce aklımızda şöyle kelimeler beliriyor: Yüksek faiz, Sadık Abi, yüksek enflasyon, sterilizasyon, makroihtiyati tedbirler, Mahfi Hoca!, ‘hüstad’, KY, Uşak Seramik, oksimoron, BofA, borsada vergi tartışması, carry trade, kopan linkler, halka arzlar, yabancı yatırımcı, not artışları ve risk primi, gri liste, seçimler, enflasyon muhasebesi… Elbette Türkiye’de piyasa hareketlerini ekonomiden bağımsız düşünemiyoruz. Öz eleştiri yapmak gerekirse, ABD’nin dinamiklerini anlamanın biraz daha “kolay olduğunu”, Borsa İstanbul’u anlamakta biraz zorlandığımızı hissediyoruz. Yine de tüm yılı düşündüğümüzde, aşağıda sıraladığımız 10 temanın 2024’te borsa, piyasa ve makroekonominin genel manzarasını sunabileceğine inanıyoruz.

• 1️⃣ Makro görünüm
• 2️⃣ BIST 100: Nereden nereye?
• 3️⃣ Şirket haberleri
• 4️⃣ Borsada vergi tartışması
• 5️⃣ Enflasyon muhasebesi
• 6️⃣ Ağustos paniği
• 7️⃣ Halka arzlar
• 8️⃣ Yabancının durumu
• 9️⃣ Dolar / TL ve altın
• 🔟 Yeni şirketler, yeni endeksler

---

1️⃣ Makro görünüm

Hemen şubat ayının başına uzanalım, Hafize Gaye Erkan’ın istifasını hatırlayıp Fatih Karahan’lı TCMB dönemine geçiş yapalım. Hafize Gaye Erkan, pek de şeffaf olmayan ve magazine kaçan birtakım olayların ardından kısa süreli Merkez Bankası başkanlığı görevinden ayrıldı; Resmî Gazete kararında “görevden alındığı” belirtildi. Ardından Fatih Karahan’ın başkan, Cevdet Akçay ve Hatice Karahan’ın yardımcıları olduğu yeni TCMB dönemi başladı. Yeni TCMB yönetimi korkuları biraz yatıştırdı. Piyasa Karahan ve ekibine güvendi; “Saray müdahalesinin sınırlı olacağı” düşünülmeye başlandı.

• Tırmanışa devam: Haziran 2023’te başlayan faiz artışları yeni yönetimle de devam etti. Hatta yerel seçimlerin hemen arifesinde TCMB, biraz da sürpriz yaparak 500 baz puanlık son artışla, yıl sonuna kadar sabit tutacağı %50 politika faizi oranını belirlemiş oldu.
• TCMB ne yaptı? Karahan, Akçay ve Karahan’ın yönetiminde TCMB “makroihtiyati çerçevenin sadeleştirilmesi” için çalıştı. Kredi politikası sıkılaştırıldı, zorunlu karşılık oranları etkin bir biçimde kullanılmaya başlandı, döviz rezervleri güçlendirildi. TCMB her toplantıda “sıkı duruş” vurgusu yaptı, dezenflasyon, iç talebi azaltma gibi kaygılarla politika faizi dışındaki araçları da aktif olarak kullandı. Türk lirasında reel değerlenme gibi başlıklar TCMB gündeminin ilk sıralarındaydı.
• Kopan linkler: TCMB’nin yeni başkan yardımcısı Cevdet Akçay, ilk toplantısında dikkat çekti. Atamayı takip eden ilk enflasyon raporu toplantısında “İçinde çalıştığımız setting şöyle bir setting, ağırlıklı ortalama fonlama maliyeti – mevduat faizi linki kopmuş. Politika faizi – enflasyon linki kopmuş. Faiz – kur linki kopmuş durumda. Biz yedi aydır kopan linkleri tekrar ihdas ediyoruz” ifadeleriyle konuşuldu.
• Hedefler: İlk toplantıda %36 ile başlanan yıl sonu enflasyon hedefi mayıs raporu sunumunda %38’e, kasım raporu sunumunda %44’e yükseltildi. Kasım enflasyonu 3 Aralık’ta %47,09 olarak açıklandı.
• İlk faiz indirimi? Tabii yüksek faiz ve dirençli enflasyon iş dünyasına bir dizi zorluklar getirdi. %50 faizle geçen ayların ardından ekim ayı itibarıyla iş dünyasının kasımda ilk faiz indirimi beklentileri artmaya başladı. İş dünyasının yanı sıra JPMorgan, Deutsche Bank, UBS gibi bankalar kasımda indirim için alan görüyordu. Ancak eylül ve ekim enflasyonları özellikle gıda fiyatlarındaki artışlarla beklendiği gibi gelmedi. Sürpriz yükselişe dair notlar TCMB’nin mesajlarında da görüldü. Buna rağmen enflasyon artış hızındaki yavaşlama eğiliminin sürdüğü, talebin dengelendiği vurgularından vazgeçilmedi. Kasımdaki indirim umutları Ocak 2025’e ertelenmişti ki, TCMB’nin kasım sonuna doğru gerçekleştirdiği faiz toplantısının karar metni “güvercin” yorumlandı. Bu da aralıkta faiz indirimi ihtimalini tekrar gündeme getirdi. Küresel bankalar ilk indirimin aralık veya ocakta yapılmasının bir fark yaratmayacağına değinerek tahminleri öne çekti. TCMB, 26 Aralık’ta yılın son para politikası kurulu için toplanacak.

2️⃣ BIST 100: Nereden nereye?

Investing’de yer alan tarihsel verilere göre BIST 100 2 Ocak 2024’te işlemlere 7.624 seviyelerinde başladı. 8 bin barajını aşmak yalnızca 15 gün aldı. BIST 100, 9 bin barajını ise şubat ayının ikinci haftasında aştı. 8 bin – 9 bin arası seyirler yeni ekonomi yönetiminin hünerlerine ikna olunana kadar normaldi.

• 7 binden 11 bine: Nisan ayına gelindiğinde BIST 100’ün cazipliği endekse 10 bin puan üzerini getirdi. Bahar aylarında yükseliş ara vermedi ve endeks tek günde %3’ü aşan kazançlarla 11 bin direncine doğru yöneldi. 11 bin direnci ise temmuz ayında aşıldı. BIST 100 11 bin seviyesi üzerinde çok kalamadı, birkaç günlük seyirden sonra yeniden gerileme başladı. Eylül 2024’te 10 bin seviyelerinde seyreden BIST 100, birbirini izleyen küresel ve yerel kırılganlıkların etkisiyle aralık ayına kadar 10 bin eşiğini aşamadı. Katalizör eksiklikleri, önceden fiyatlamalar, programa dair yükselen-azalan şüpheler, Orta Doğu’da olup bitenler, mevduat faizinin daha getirili bir tercih olması, yabancı yatırımcının zayıf hacmi gibi pek çok faktör BIST 100’ün bu seyrinde rol oynadı.
• Bugün: BIST 100, ABD başkanlık seçimlerinin netleşmesi ve aralıkta faiz indirimi ümitlerinin canlanmasıyla 10 bin üzerine tekrar çıktı. Endeks, yıllık bazda %30’un üzerinde değer kazandı. Aralıkta netleşen bankalar için enflasyon muhasebesi muafiyeti ve açığa satış yasağının ocakta kalkacağı haberleri de yükselişi destekledi.

3️⃣ Şirket haberleri

Kamuyu Aydınlatma Platformu’na geçilen binlerce bildirimin bazıları çok daha etkili ve dikkat çekiciydi; hatta endeksin geneline yön verdi. Portfolyo’nun Şirket Haberleri ve Borsa İstanbul kategorilerinde de en çok okunan haberler arasında yer aldı.

🏦 Yapı Kredi:Mayıs ayında Reuters, Yapı Kredi’nin First Abu Dhabi Bank’e satışıyla ilgili görüşmelerin ileri aşamada olduğunu yazdı. Haberde, First Abu Dhabi Bank’in YKBNK’ın %61,2 hissesi için 8 milyar dolar ödeyeceği yazıldı. Koç Holding ön görüşmelerin sürdüğünü, açıklama yapılmasını gerektirecek nitelikte bir gelişme olmadığını paylaştı. Mayıs sonunda Koç Holding, görüşmelerin sonlandırıldığını açıkladı. Kasım ortasında ise bu kez QNB’nin Yapı Kredi’yle ilgilendiği söylentileri yayıldı. Koç Holding, görüşme yapıldığına dair iddiaları yalanladı.

✈️ Pegasus: Yeni sayılabilecek bir gelişmede Pegasus’un hakim hissedarı Esas Holding, şirketin %3,85’ine karşılık gelen bölümünü yurt dışında yerleşik üç kuruluşa borsa dışı işlemle sattı. Esas Holding, bu satıştan 4,2 milyar TL brüt gelir elde etti.

🤝 TürkTraktör: TürkTraktör (TTRAK), Kayhan Ertuğrul Makine, Kayhan Ertuğrul Tarım ve Terramak Tarım’ı 65,5 milyon dolara satın almak için anlaşma imzaladı. Kasımın ilk gününde duyurulan anlaşmanın 4 ay içinde tamamlanmasının beklendiği belirtildi.

✋🏻 TOFAŞ: Ekim ayının sonlarına doğru Rekabet Kurumu, TOFAŞ’ın Stellantis Otomotiv’i devralmasına izin vermedi. Koç Holding ve Stellantis’in ortak kontrolündeki TOFAŞ’ın, Stellantis’in Türkiye iştirakini devralmasına yönelik imzalar Temmuz 2023’te atılmıştı, ancak Rekabet Kurulu’ndan onay çıkmadı. TOFAŞ, sürecin devam ettiğini; kararın nihai karar olmadığını paylaştı. Takip eden haftalarda Bloomberg’ün kurulun anlaşmayı yeniden değerlendireceğine dair haberi, uzun onay sürecinin devam ettiği yönündeki beklentileri artırdı.

🧬 Koç Holding: Koç Holding Eylül 2024’te kordon kanı, hücre ve doku merkezi olarak faaliyet gösteren kök hücre teknolojileri şirketi Stembio’yu satın alacağını duyurdu. Anlaşma bedeli paylaşılmadı. Öte yandan kasım başında açıklanan bilançoya göre Koç Holding, üçüncü çeyrekte 3,6 milyar TL zarar etti.

🎵 Doğan Holding: Doğan Holding, arka arkaya satışlarla medyadan tamamen çıktı. DOHOL’un tek medya varlığı Doğan Burda’daki payını Re-Pie Portföy ve Altun Capital’a sattığı haberi Temmuz 2024’te geldi. Ağustosta Doğan Holding, Doğan Music Company’deki paylarını da Fransa merkezli ortağı Believe International’a devretti. Günün sonunda medyada Bahadır Özgür’ün özetlediği şöyle bir manzara ortaya çıktı.

🎛️ Arçelik: Arçelik, 2024’te küresel markası için Beko ismini seçti ve tüm coğrafyalarda kurumsal markasını Beko olarak belirledi. Kasım 2024’te ise İtalya operasyonlarında yeniden yapılanma haberi geldi. Beko, İtalya’da yaklaşık 2 bin işten çıkarma yapılacağını doğruladı. Ayrıca ülkeye 110 milyon euro yatırım sözü de verdi.

↩️ Koza-İpek: 20 Ağustos 2024 tarihli Cumhurbaşkanı Kararıyla, 2015’te kayyım atanan, 2016’da TMSF’ye devredilen, 8 yıllık yargılama sürecinin ardından Hazine’ye aktarılan Koza İpek Holding çatısı altındaki 12 şirket, Türkiye Varlık Fonu’na devredildi.

🥊 Uşak Seramik: Borsa İstanbul’un küçük yatırımcıyı en çok üzen ve ilgilendiren draması Uşak Seramik’te yaşandı. X’teki ismiyle Çiğdem Meto isimli bir yatırımcı, Tanışlar Grubu yönetimindeki Uşak Seramik için ne kadar kağıt varsa aylar boyunca topladı. 3 Temmuz’da 9,99 TL’den kapanan Uşak Seramik, 23 Temmuz’a kadar %200’ün üzerinde değer kazandı. Mevcut yönetimi şirketi “hortumlamakla” suçlayan Meto’nun katıldığı ilk genel kurul olaylıydı. Tartışmaların kavgaya dönüştüğü genel kurul ertelendi. Son noktada Meto, devralma girişiminde başarısız oldu. Çiğdem Meto 3 Ağustos’ta attığı son tweet’ten sonra paylaşım yapmadı. Geriye şöyle bir grafik kaldı:

Uşak Seramik – 13 Aralık grafiği

4️⃣ Borsada vergi tartışması

2024’te Borsa İstanbul’un en büyük korkularından biri de borsa kazançlarına / işlemlere vergi konusuydu. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, katıldığı bir BloombergHT yayınında borsa kazançlarının vergilendirilmesi için çalışmaların sürdüğüne yönelik açıklamalarda bulundu. 1 Temmuz sabahı Türkiye’nin gri listeden çıkışını açılışta %1 yükselerek kutlayan BIST 100 çok kısa sürede %3’ün üzerinde değer kaybetti. Borsa Twitter’ı, “Tek açıklamayla ülkenin en büyük şirketlerinin piyasa değerini sadece 2 saatte %5 düşürmek. Vallahi bravo, düşman yapmaz” gibi yorumlarla sitem etti.

• Öncesi:Borsada vergi konusu haziran başında gündeme gelmiş, bir grup yatırımcı X’te “borsada işlem vergisine hayır” kampanyası yapmıştı. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz kazançlar üzerinden vergi alınmayacağı açıklaması yapsa da yatırımcılar ikna olmadı. Aynı hafta BIST 100 vergi endişesiyle kırıldıktan sonra Şimşek, cuma piyasa kapanışından sonra ilgili taslak vergi çalışmasını “bir süreliğine ertelediklerini” duyurdu. Tabii bu açıklama da “Neden bu kadar geç kalındı?” serzenişlerine neden oldu.
• Sonrası: Eylül 2024’te Cevdet Yılmaz, hisse senedi ve kripto para birimlerinden elde edilen kâra vergi getirilmesinin “gündemlerinde olmadığını” söyledi. Günün sonunda “borsaya vergi” tartışması yaz aylarında endeks hareketlerinin başlıca sebebi oldu ve sonbaharın ilk ayının sonunda rafa kalktı.

5️⃣ Enflasyon muhasebesi

Geçtiğimiz yıl Türkiye’de iş dünyasının en önemli baş ağrılarından biri de enflasyon muhasebesiydi. EKONOMİ’den Hüseyin Gökçe’nin haberine göre önce “peşin vergi” olarak nitelendirilen geçici beyanname dönemlerinde enflasyon düzeltmesi uygulaması duyuruldu. Ardından kimsenin bunu yetiştiremeyeceği düşünüldü ve uygulama ertelendi. Konunun yeniden gündeme gelmesiyle iş dünyasından “haksız vergi” eleştirileri yükseldi.

• Geri gidelim: Türkiye, üç yıllık üretici fiyat endeksi artışının %100’ü aşmasının ardından 2024’te enflasyon muhasebesine geçmiş, meslek örgütleri bu durumun KOBİ’leri iflasa kadar götürebileceği, yatırımları kesebileceği argümanlarıyla ses çıkarmaya başlamıştı.
• 50 milyon TL: Ağustosta, enflasyon muhasebesine tabi olan şirketler, brüt satışları 50 milyon TL’nin üstünde olan mükelleflere sınırlandı. Bu da 1,5 milyon mükellefi etkiledi ve olumlu karşılandı.
• Yatırım muafiyeti: Ekim 2024’te de yatırım yapan şirketlere yönelik kolaylıkların devreye alınmasının beklendiği haberleştirildi. Yeni düzenleme, yatırım harcamalarının enflasyon muhasebesinden muaf tutulmasını öngörüyordu.
• Bankalar: 5 Aralık tarihli BDDK duyurusunda, banka ve finans kuruluşları enflasyon muhasebesinden muaf tutuldu. Genelde BDDK kararlarını izleyen SEDDK, sigorta, reasürans ve emeklilik şirketlerinin de muafiyetini 6 Aralık’ta paylaştı.

6️⃣ Ağustos paniği

5 Ağustos’ta ABD ve Japonya arasında carry trade çözülmesi yaşanmış, birden fazla panik unsuru aynı anda okunmuş ve küresel piyasalarda şiddetli bir satış dalgası yaşanmıştı. BIST 100, bu krizden en çok zarar gören endekslerden biri oldu. 13 Ağustos’a gelindiğinde BIST 100’deki kayıplar %6,16’yı bulmuştu.

• O süreçte: O süreçte Türkiye’de Instagram erişime kapatıldı, 8 gün boyunca kapalı kaldı. Bölgesel gerilim arttı, İran’ın İsrail’e misilleme ihtimali her gece X trendleri arasında yerini korudu. Türkiye’de işsizlik, küresel genç işsizliği 15 yılın en düşük seviyesine gerilemesine rağmen arttı, geniş tabanlı işsizlik %30’a yaklaştı. TCMB yıl sonu enflasyon beklentisini sabit tuttu ve hâlihazırda sıkılaşmanın etkilerini hisseden işletmeler için işlerin biraz daha zorlaşacağını sinyalledi.

7️⃣ Halka arzlar

2023’e damgasını vuran ve bireysel yatırımcı sayısını ileri taşıyan halka arzlar, 2024’te yatırımcıları pek memnun etmedi. Halka arzları izleyen endeks XHARZ yıl başından bu yana yalnızca %11’in üzerinde değer kazandı.

• Rakamlarla: Şubat ayında Pasifik Donanım ve Yazılım’la başlayan süreçte 31 şirket halka arz oldu. Son onaylar birkaç haftalık bir aradan sonra Sümer Varlık Yönetim ve Çağdaş Cam’a geldi.
• Performans? Örneğin halka arz olan şirketlerden Yiğit Akü, ilk işlem gününde devre kesti, 7 Haziran Cuma günü taban oldu. Odine, Onur Yüksek Teknoloji, Hareket Proje gibi şirketler de taban oldu. İlk 20 halka arza kadar olan dönemi işlediğimiz Halka arzlar yatırımcısını güldürmüyor başlıklı yazımızda Barış Soydan, “halka arz çılgınlığının sona ermiş gibi göründüğünü” söyledi.
• Ne değişti? Yüksek faizler ve sınırlanan ticari krediler, finansmana erişimi zorlaştırdı. BIST 100, finansmana erişimin bir yolu hâline geldi. Pek çok şirket halka arz gelirlerinin önemli bir bölümüyle borç ödemek için kullanacaklarını beyan ettikleri izahnamelerle halka arz oldu. Hatta halka arz gelirinin bir kısmını vadeliye yatıran, nemalandıran şirketler de oldu.

8️⃣ Yabancının durumu

Yüksek faiz, Türkiye’yi carry trade için ideal bir ekonomi hâline getirdi. Özellikle mayıs ve ağustosta Google Trendler sonuçlarına göre arama sorgularında da zirve yapan carry trade, ikinci çeyreğe damga vurdu. Bloomberg’ün 2024’ün ikinci çeyreğine ilişkin verileri, carry trade akışının 16 milyar dolar olduğunu gösterdi. TL, dolar karşısında o dönemde %7,5 ile getiri açısından ikinci sırada konumlandı. Yabancı bu süreçte devlet tahvillerine yöneldi ve BIST 100’de hacimlerin düşük olduğu her dönemde yabancı yatırımcılar satıcı tarafındaydı.

• Not artışları: Moody’s Temmuz 2024’te Türkiye’nin kredi notunu iki puan birden yükseltti. Fitch Ratings, Eylül 2024’te Türkiye’nin kredi notunu yükseltti.
• Gri liste:Kripto yasasının da sunulmasıyla Türkiye, Mali Eylem Görev Gücü’nün (FATF) gri listesinden çıkarıldı. Şimşek, gelişmeyi “Başardık” paylaşımıyla kutladı.
• Risk primi: Yeni ekonomi yönetiminin not artışları getiren karar ve uygulamaları, yoğun yurt dışı roadshow’ları da risk primine yansıdı. Daha bu ayın başında, 6 Aralık’ta Türkiye’nin 5 yıllık kredi risk primi (CDS) Şubat 2020’den bu yana ilk kez 250 puanın altına indi.
• Son değerlendirmeler: S&P 2024 sonu enflasyon beklentisini %42’den %45’e çıkardı. S&P’nin son değerlendirmesinde tek haneli enflasyonun ancak 2027 sonunda gerçekleşebileceği belirtildi.

9️⃣ Dolar / TL ve altın

2024, Türk lirasının reel değerinin yeni zirveler gördüğü bir yıl oldu. Henüz 4 Aralık’ta, reel efektif döviz kuru kasımda 67,03 olarak hesaplandı. TL’nin reel değeri, Şubat 2021’den bu yana en yüksek seviyeye çıktı.

• Ne diyorlar? BloombergHT’nin Pinebridge Investments ve T. Rowe Price’tan aktardığı analizlere göre Türk lirasının, 2025’in en iyi gelişmekte olan ülke para birimi olacağı öngörülüyor.
• Gram altın: Investing’in tarihsel verilerine göre 2024’e 1.969 TL seviyelerinde başlayan gram altın, %30 ralli yapan ons altının gücüyle yıl içinde 3.070 TL’ye kadar tırmandı. Jeopolitik gerilimlerin eksik olmadığı 2024’te ons altın artan küresel merkez bankası talebiyle de yükselişini sürdürdü. Ancak seçim belirsizliğinin dağılması ons altında gerilemeyi beraberinde getirdi. Gram altın da onsun hareketlerine bağlı olarak 13 Aralık’ta 3 bin TL’nin altına geriledi. Yine de ons altın için 2025 yıl sonu hedefi, 3 bin dolar, bu da gram altında yükseliş potansiyelini destekliyor.

🔟 Yeni şirketler, yeni endeksler

1 Ekim’den itibaren BIST 100 endeksine Adel Kalemcilik, Altınay Savunma, Anadolu Sigorta, Beşiktaş Futbol, Çelebi, Fenerbahçe Futbol, Karsan, MLP Sağlık, Papilon Savunma ve Rönesans Gayrimenkul eklendi. Bosch Fren, Eczacıbaşı Yatırım, Europen, İş GYO, İzdemir Enerji, Kayseri Şeker, QUA Granite, SDT, Teknosa, Yayla Gıda çıkarıldı.

Ek olarak, 16 Aralık 2024’ten itibaren BIST Spot Gümüş, BIST Spot Platin ve BIST Spot Paladyum endekslerinin hesaplanmaya başlanacağı duyuruldu. BIST Altına Dayalı Endeksler Kural Seti’nin kapsamı genişletildi ve adı BIST Emtia ve Emtiaya Dayalı Kıymet Endeksleri Kural Seti olarak belirlendi.

Son güncelleme: 23 Aralık 2024 - 15:05