⏪ 2024 özeti: Kripto piyasaları

Spot Bitcoin ETF coşkusuyla başlayan, günü gününü tutmayan, 7 gün 24 saat işleyen, seçim sonuçlarıyla şahlanan ve sonra Fed sürpriziyle gerileyen bir piyasa… Anlaması, akıl sır erdirmesi, inanması, güvenmesi zor; ama heyecanlı da. Kripto para piyasası hatırlamamıza Bitcoin’deki fiyat hareketlerine yön veren gelişmeleri madde madde özetleyerek başlıyor; regülasyondan davalara, inovasyonlardan yıldızı parlayan altcoin’lere, 2024’ün ses getiren kripto temalarından 2025 öngörülerine uzanıyoruz.

• 1️⃣ Bitcoin
• 2️⃣ Altcoin’ler
• 3️⃣ Trump
• 4️⃣ Kurumsal cephe
• 5️⃣ İnovasyon
• 6️⃣ Regülasyon
• 7️⃣ Benimseme
• 8️⃣ Davalar
• 9️⃣ Temalar
• 🔟 2025

1️⃣ Bitcoin

Takvimler Ocak 2024’ü gösterdiğinde Bitcoin 42.500 dolar seviyelerinde seyrediyordu. 2023’ün son aylarında en büyük beklentiye dönüşen spot Bitcoin ETF onayıyla başlayan yolculuk, seçim rüzgârıyla birbiri ardına yeni zirveler getirdi. Satış baskılarının, yükseliş heyecanlarının, dalgalanmaların, kazançların, boğa heveslerinin, ayı paniklerinin eksik olmadığı bir yılda piyasanın lokomotifi Bitcoin’in en büyük fiyat hareketlerinde rol oynayan temel olaylar, hafızalarımızda şöyle canlanıyor:

• Spot Bitcoin ETF onayı: Gary Gensler yönetimindeki ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC), ocak ayının ilk günlerinde işi yokuşa sürmeyi bıraktı ve Bitcoin’i takip eden borsa yatırım fonlarının borsada spot işlem görmesine onay çıktı. ETF sektörünün benzeri görülmemiş bir fenomenine dönüşecek bu yatırım araçları, Bitcoin’in ilk rekorunu 69 bin dolarla Mart 2024’te getirdi.
• Yarılanma: Jeopolitik gerilimlerle ve seçim etkisiyle şekillen bir yıl, nisan ayında derin kayıpları beraberinde getirdi. Spot ETF onaylarından sonra ekosistem için en büyük katalizör olarak kabul edilen Bitcoin yarılanması gerçekleşti ve madencilik kârları yarı yarıya indi. Nisanın başında 70 bin dolar olarak Bitcoin, Orta Doğu’da yükselen riskler ve artan bölgesel savaş gerilimiyle 60 bin dolara kadar geri çekildi. Mayısta aylık kripto işlem hacmi 7 ay sonra ilk kez düştü.
• Almanya ve Mt. Gox: Jeopolitik belirleyicilerin etkisi azalmaya başlarken Bitcoin’in içsel dinamikleri devreye girdi ve bir diğer büyük fiyat hareketi; Almanya’nın Bitcoin satışlarıyla ve batık kripto para borsası Mt. Gox tarafından başlanacak geri ödemelerle geldi. Yazın son ayına, 5 Ağustos’ta yaşanan ve tüm riskli varlıkları etkileyen carry trade çözülmesinin yarattığı kayıplar da damga vurdu ve ağustos başında BTC, 50 bin doların altına kadar geriledi.
• Eylül: Kriptonun kötü talihli ayı eylülde mevsimsellik etkili oldu. Derken, ABD merkez bankası Fed’in aylardır beklenen ilk faiz indirimi, üstelik büyük ölçekli bir biçimde geldi. 50 baz puanlık indirim Bitcoin’i tekrar 64 bin üzerine taşısa da ekosistemin yükselişle özdeşleştirdiği ekim, İran’ın da devreye girebileceği bir Orta Doğu savaşı riskiyle başladı. Enflasyon verisine ve çatışma risklerine rağmen panik dağıldı; spot Bitcoin ETF’lerdeki atalet kırıldı ve Bitcoin yaklaşan seçimin de etkisiyle yükselişine devam etti.
• Seçim 2024: Kampanyası boyunca esaslı bir Bitcoin savunucusu olan Donald Trump’ın galibiyeti Bitcoin ve kripto para piyasalarının genelinde “hiç bitmeyecekmiş gibi hissettiren” yeni bir yükseliş dalgasını tetikledi. 70 bin, 80 bin, 90 bin kolayca aşıldı. Bitcoin günün sonunda 100 bin dolarlık psikolojik eşiği de aştı ve Bloomberg, FT, Reuters gibi onlarca küresel medya kuruluşunun manşetlerine yerleşti.
• Fed etkisi: Kriptoda Trump ticaretine Fed limon sıktı. ABD’de göstergeler enflasyonun düşmeye başladığı konusunda Fed’i ikna etse de yılın sonuna gelindiğinde seçim sonuçları yol haritasını değiştirdi. ABD ekonomisinin gücünü koruduğu, işgücü piyasasının hızlı ve riskli bir biçimde soğumadığı ve enflasyonun kendini hatırlattığı manzara, Fed’in eylülde yaptığı 2025 projeksiyonlarını değiştirdi. 108 bin dolar seviyelerini gören ve rekorlara doymayan Bitcoin birkaç gün içinde eriyip 92 bin dolar seviyelerine kadar geriledi.

2️⃣ Altcoin’ler

Daha iyi performans gösterenlerine temalar bölümünde değineceğimiz altcoin’ler genellikle Bitcoin’in hareketlerini takip etti. Ancak bazıları, özellikle seçimle beraber değişen ortamda farklılaştı.

• Ripple çağı: Gary Gensler yönetimindeki SEC’nin yakasından bir türlü düşmediği Brad Garlinghouse’lu Ripple, ABD’de yönetimin Donald Trump’a geçmesiyle nefes aldı. 100 milyar dolarlık piyasa değerine ulaşarak Solana’yı geride bırakan ve dünyanın en değerli üçüncü kripto varlığı olan Ripple, Gary Gensler’ın istifa tarihinin 20 Ocak olarak netleşmesiyle yükselişe geçti. Nisan 2024’te stabilcoin pazarına gireceğini duyuran kripto tabanlı ödeme altyapısı Ripple, RLUSD onayıyla yükselen bir pazarın en yeni oyuncularından birine dönüştü.
• DOGE heyecanı: Yıl içinde DOGE’ye karşı bir hassasiyeti olduğunu bir iki kez dile getiren Elon Musk, Dogecoin’den ilham alan Department of Government Efficiency’nin eş başkanı olarak atandı. Doge, son düşüşlere rağmen 2024’ün başından 20 Aralık’a kadar olan süreçte %250’nin üzerinde değer kazandı.
• Hedera ve Stellar: Bankrate’in verilerine göre 2024’te DOGE’nin ve Ripple’ın yanı sıra Hedera (HBAR) ve Stellar %220’leri aşan performansıyla göz doldurdu. Ripple’daki benzersiz yükseliş her iki altcoin’e yaradı.

3️⃣ Trump

Kendisini “kripto başkan” olarak tanımlayan Cumhuriyetçi aday Donald Trump, Bitcoin başta olmak üzere kripto varlıklara desteğini seçim yarışının hızlandığı sıralarda ilan etti. ABD’yi bir Bitcoin merkezi yapmaya söz veren, bu teknolojiyi “Çin’e kaptırmaya hiç niyeti olmadığını” söyleyen başkanın galibiyeti Bitcoin’in 108 bin dolara kadar çıkan yeni rekorlarının devamını getirdi. Bu süreçte, Trump’ın zaferiyle ETF’lerdeki toplam yönetilen varlık tutarı, altın EFT’lerindeki tutarı aştı.

• World Liberty: Trump kripto yoluna öylesine baş koydu ki, kendisinin NFT çıkardığı yetmezmiş gibi, oğulları World Liberty Financial isimli bir kripto projesi tanıttı. Takip eden haftalarda Trump’ın medya şirketi Trump Media & Technology, Bakkt isimli bir kripto platformunu satın almak için yanaştı. Bununla da sınırlı kalmadı, TruthFi isimli bir ödeme şirketi lisansı aldı.
• Stratejik rezerv: 12 Aralık’ta bir CNBC yayınında Trump, “ulusal bir Bitcoin rezervi kurmayı” isteyebileceğini ima etti. Kripto paralar için benzersiz bir dönüm noktası olabilecek bu gelişme, 2024’ün son haftalarının en çok konuşulan konuları arasında yer aldı. Yapay zeka ve kripto politikalarını denetlemek üzere, Elon Musk’ın dostu, PayPal’in eski COO’su David Sacks’i Beyaz Saray’da görevlendiren Trump, bunu yapan ilk başkan oldu.
• 2026: Tabii Trump’ın galibiyetinde ve çoğunluğun elde edilmesinde Trump’ın zaferi için çalışan kripto varlık platformlarının da etkisi çok yoğun oldu. Örneğin en çok adı geçen kripto süper siyasi eylem komitelerinden Fairshake, 2024 seçim dönemi için 200 milyon dolardan fazla bağış topladı. Fairshake’in ABD’de seçim döneminde 1 milyon dolar veya daha fazla bağış yaptığı 22 kongre adayının en az %90’ı, siyasi rakiplerini geride bıraktı. Ripple, Coinbase ve a16z gibi bu konuda iddialı şirketlerin her biri 2026 ara seçimleri için destek olmaya başladı.

4️⃣ Kurumsal cephe

2024, özellikle spot Bitcoin ETF ve ardından spot ETH ETF onaylarıyla Wall Street’in de kulak kesildiği ve ilgi gösterdiği bir alana dönüştü. Hedge fonlar, emeklilik fonları, Wall Street’in önde gelen varlık yöneticileri ya Bitcoin yatırımı/spot Bitcoin ETF’i yatırımı tavsiye etmeye, ya doğrudan bu varlıkları kabul etmeye, spot Bitcoin ETF’lere müşterileri adına yatırım yapmaya başladı.

• Blokzinciri: Şirketler de bu teknolojiyi benimsemenin yerel ve kültürlerine uygun yollarını aramaya başladı. Pek çok şirket, blokzinciri tabanlı girişimler başlattı. Örneğin Sony, kendi blokzinciri Soneium’u duyurdu. Öte yandan Almanya’nın en büyük bankası Deutsche Bank, kendi Katman-2 ağını geliştirmeye odaklandı. Mastercard Metamask ile anlaştı.
• ETF’ler: Spot Bitcoin ETF’lerin yönettiği varlık miktarı, aralık ayının sonlarına yaklaşırken altın ETF’lerinin tuttuğu toplam varlığı aşmıştı. ABD’de başlayan ETF trendi, çok daha küçük pazarlar olsa da Kanada, Brezilya, Avustralya, Hong Kong gibi ülkelerde de Bitcoin ETF’ler işlem görmeye başladı.
• Birleşme ve satın almalar: Nisan sonrası ilk ayları Bitcoin madenciliğinde konsolidasyon dönemi başladı. Gelirleri azalan, maliyetleri artan madenciler ya birleşmeye; ya da mevcut kapasitelerini yapay zeka işi yapan hiper ölçekleyicilere kiralamayı değerlendirmeye başladı. Mesela Riot, Block Mining’i 92,5 milyon dolara satın aldı. Öte yandan Bitfarms, Stronghold için 125 milyon dolar ödemeyi kabul etti. CleanSpark, GRIID’e 155 milyon dolarlık bir teklifte bulundu. Riot, Bitfarms’ı da satın almaya yeltendi ama iki şirket arasındaki gerilim bir vekalet savaşına dönüştü. Günün sonunda, Eylül 2024’te iki şirket uzlaştı.
• MicroStrategy ve diğerleri: Michael Saylor liderliğindeki MicroStrategy’nin Ağustos 2020’den bu yana sürdürdüğü Bitcoin hazinesi stratejisi, Hut 8, Metaplanet, Rumble, Semler Scientific gibi şirketlerin de ilgisini çekti. Madenciler veya Bitcoin’e inanan şirketler her düşüşü alım fırsatına çevirdi, hazinelerini Bitcoin varlıklarıyla doldurdu. Saylor Tracker, MSTR hazinesindeki Bitcoin’lerin 439 bine ulaştığını gösteriyor.

5️⃣ İnovasyon

a16z’nin raporuna göre blokzinciri geliştiricilerinin büyük bir bölümü 2024’te yine Ethereum’da geliştirmeyi tercih etti. Onu Solana ve Base blokzincirleri izledi. Polygon, Optimism, Arbitrum, Avalanche, Bitcoin şeklinde devam etti.

• Ordinaller: 2024’ün ilk aylarında Bitcoin’e inovasyonu geri getirdiği söylenen Ordinal protokolü gündemdeydi. Casey Rodarmor tarafındna geliştirilen Ordinals, akıllı sözleşmelere dayanmayan ve bu yönüyle Ethereum’un ERC-20 protokolünden farklılaşan, değiştirilebilir token’lar oluşturabilmenin yolunu sundu.
• Yükseltmeler: 2024, meşhur blokzincirleri için adeta yükseltme yılıydı. Polygon (MATIC) ana ağını 2024’te yükseltti ve POL token’ına dönüştü. Eylül 2024’te THORChain (RUNE) hard fork’una tanıklık edildi. Cardano Chang’ı, Ethereum Dencun’u devreye aldı. Son olarak finans devlerinden 250 milyon dolar yatırım alan Avalanche, maliyetleri %99 azaltan Avalanche9000’e dönüştü.
• Sui: 2024’ün en hızlı büyüyen ekosistemlerinden biri de Sui idi. Katman-1 blokzinciri Sui, Meta’nın rafa kalkan Diem isimli dijital varlık projesinin ekibi tarafından geliştirilen Sui, kısa sürede toplam kilitli varlık tutarını 1,5 milyar dolara taşıdı. USDC, FYUSD, Phantom Wallet gibi entegrasyonlarıyla öne çıkan Sui, dönemin Solanası olarak anıldı.
• Tahmin piyasaları: ABD’de Kalshi ile tanıdık olan seçmen pazarları bu kez Polymarket’la blokzinciriyle buluştu. Polymarket, özellikle seçim döneminde anketlerin en güçlü ve güvenilir alternatifine dönüştü.

6️⃣ Regülasyon

Erhan Demirtaş / Bloomberg

Diğer birçok şeyle birleşerek Türkiye’yi FATF’in gri listesinden çıkaran kripto para yasası, 2 Temmuz’da Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girdi. Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yönetilen süreçte ilerleyen aylarda kripto varlık hizmet sağlayıcısı olmak isteyen şirketlere 50 milyon TL sermaye şartı getirildi, ödüllü referans programları ve kredili işlemler yasaklandı.

• Gün sonu: 20 Aralık itibarıyla Faaliyette Bulunanlar Listesi’nde 77 platform kaldı. Aralık ayının son günlerinde önce kripto varlıkların muhasebeleştirme ilkeleri yayımlandı, sonra da TÜRKPATENT kripto ve NFT’leri mal ve hizmet listesine ekledi. Ön başvuru sürecini tamamlamayan veya başvurusu kabul edilmeyen, Türkiye’de yerleşik tüzel kişiliği olmayan borsaların Türkçe hizmet vermesinin engellenmesi için erişim engeli getirildi. Ön başvurudan sonra esas başvuruyu da tamamlayan şirketler içinde kripto varlık hizmet sağlayıcı lisansı alanların açıklanması bekleniyor.
• ABD: ABD’de Temsilciler Meclisi bir haftada önce FIT21’i kabul etti; ardından SAB121’in iptaline ilişkin yasa tasarısını. Ancak Senato’ya, oradan da Beyaz Saray’a ulaşması mümkün olmadı. Endüstri temsilcilerine göre kripto regülasyonunun tamamlanması Trump döneminde hızla ilerleyecek.

7️⃣ Benimseme

2024, kripto para birimlerinin yaygın benimsemesi açısından da önemli bir yıl oldu. TRM Labs’e göre benimsemede Hindistan, Endonezya, Nijerya, ABD ve Vietnam başı çekiyor. Kenya, en büyük artışla öne çıkıyor ve kripto işlem hacminin 2023’ten itibaren ikiye katlandığı biliniyor. Küresel listede 11. sırada konumlanan Türkiye, Orta Doğu ve Kuzey Afrika bölgesinde liderliği üstleniyor. GSYİH’nin yüzdesi bakımından stabilcoin ticaret hacminde Türkiye, Temmuz 2023 – Haziran 2024 döneminde 136,8 milyar dolar değere ulaşarak ilk sırada konumlandı. a16z verilerine göre kripto aktif adres sayısı 220 milyonu aşarak rekor kırdı ve 2023 sonundan eylüle kadar üçe katladı.

8️⃣ Davalar

Mahkeme salonları da kripto davalarıyla dolup taştı 2024’te. Kriptonun bir dönemki dahi çocuğu Sam Bankman-Fried, 25 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Eylül 2024’e gelindiğinde, SBF’nin avukatı, Sam’in savunma hakkının engellendiği gerekçesiyle yeniden yargılanma talebiyle temyize başvurdu. Elbette davalar bununla sınırlı değildi ve daha çok SEC-endüstri arasında şekillendi.

• SEC, Ripple’dan 1,95 milyar dolar tazminat talep etti; ancak umduğunu bulamadı. Ripple 125 milyon dolar cezayla kurtuldu.
• SEC Uniswap’e, NFT platformlarına, Robinhood’a, crypto[.]com’a Wells bildirimi gönderdi.
• Consensys, iki sektör grubu ve crypto[.]com SEC’ye dava açtı.
• Son olarak CEO’su Donald Trump’la görüşen crypto[.]com, SEC’ye açtığı davayı geri çekti.

Kriptoda gündem davalar 🏛️

9️⃣ Temalar

2024’te kriptoya yön veren anlatılar içinde dikkatimizi en çok memecoin’ler, yapay zeka ve stabilcoin’ler çekiyor.

• Memecoin’ler: Pump.fun gibi bir çılgınlığı nasıl unutabiliriz. Solana tabanlı memecoin üretme platformu Pump.fun, hem Solana aktivitesini zirveye taşıdı hem de ekosisteme PNUT, MOODENG, GOAT, CHILLGUY gibi memecoin’ler bıraktı. Memecoin’lerin piyasa değeri 137 milyar dolara kadar çıktı.
• Yapay zeka: Yapay zeka, 2024’ün öne çıkan bir diğer temasıydı. Bir şekilde isminin bu teknolojiyle anılmasını başaran RENDER, NEAR, ICP, TAO gibi varlıklar dikkat çekti. FET, AGIX, OCEAN; süper yapay zekayı oluşturmak için FET adı altında birleşti.
• Stabilcoin’ler: Son olarak Ripple’ın RLUSD ile girdiği stabilcoin pazarı, 200 milyar doları aştı. Liderliği üstlenen Tether ilk üç çeyrekte 7,7 milyar dolar net kâr elde etti. Hatta şirket son olarak tokenizasyon platformu Hadron’u tanıttı. Trump’ın galibiyetinin de iş ortağı Cantor Fitzgerald’ın CEO’su Lutnick’in ticaret bakanlığına aday olmasıyla işine yarayacağı düşünülen Tether, pazarın açık ara galibi. Öte yandan hâlihazırda PYUSD ile pazarda olan PayPal’in yanı sıra Revolut ve Robinhood gibi perakende yatırım ve finansal teknoloji şirketlerinin de stabilcoin pazarından pay alma niyetinde olduğu öne sürüldü.

🔟 2025

Onuncu ve son başlığı 2025 beklentilerine ayırdık. Hem bizim hem Morning Brew’ün gözüne çarpan üç rapor başı çekiyor.

• Bitwise: Kripto endeks fonu yöneticisi Bitwise’a göre 2025, kriptoda halka arzların yılı olacak. Circle, Chainalysis, Kraken gibi şirketler halka arz başvurusunda bulunacak. Bitcoin tutan ülke sayısı ikiye katlayacak. Bitcoin 200 bin doları bulacak, Ethereum için hedef 7 bin dolar.
• Coinbase: Coinbase’e göre ABD tarihinin en kripto dostu karar alıcılarının çoğunlukta olduğu bir yasama döneminde, kurumsal benimseme de hızlanarak sürecek. DeFi’de daha çok inovasyon göreceğiz. Stabilcoin’ler ticaretin ötesinde kullanılmaya devam edecek. ABD’de hızlanacak düzenleyici adımlar, 2025’te kripto performansını destekleyecek.
• a16z: a16z için de 2025 bir genişleme yılı. Kuruluşlar stabilcoin ödemelerini kabul etmeye başlayacak. Hükümetler bonoları blokzincirine taşıma yollarını araştıracak. Kripto endüstrisinin kendine ait uygulama mağazaları olacak.

Son güncelleme: 27 Aralık 2024 - 12:01