Jeopolitiğin deniz altı boyutu

Herkese günaydın. Dünü birkaç cümleyle özetleyelim: Fed’in favori enflasyon göstergesi PCE’nin etkisi ABD hisselerini Şükran Günü öncesi kayıplara sürükledi. Bitcoin gücünü biraz olsun kazandı ve 96 bin dolar seviyelerine yükseldi. BIST 100 büyük ölçüde yataydı. Bu özette bolca “enflasyon” kelimesi geçecek, şimdiden söyleyelim.

• Bugün ve yarın: Bugün ABD’de Şükran Günü, dolayısıyla piyasalar kapalı. Yarın da yarım gün işlem olacak. Bloomberg bildiriyor: ABD’de hindi fiyatları arz daralsa dahi düşüyor, hatta Tarım Bakanlığı verisine göre 1985’ten bu yana en düşük seviyeye geriledi, zira ABD’de tüketiciler enflasyon konusunda hâlâ endişeli ve harcamalarını kısıyor.
• Yapay Zeka Politikaları Derneği’nin (AIPA), 12 ilde 1.225 işletmeyle görüşerek hazırladığı Gelecek Araştırması: İşletmelerde Yapay Zeka Algısı-3 başlıklı rapora göre Türkiye’deki işletmelerin beşte birinden azı (%17,5) geçtiğimiz yıl yapay zekadan yararlandı. Bu oran 2022’de %15,2 idi.

---

I. Yumuşak iniş türbülansı

ABD’de dün Fed’in de faiz rotasına karar verirken yakından izlediği çekirdek kişisel tüketim harcamaları (core PCE) verisi açıklandı. Son okumaya göre çekirdek PCE ekimde bir önceki aya göre %0,3, yıllık bazda %2,8 arttı. Manşet PCE’deki yıllık artış %2,3 oldu. Çekirdek PCE yıllık bazda eylüldeki değerin %0,2, manşet PCE ise yıllık bazda eylüldeki değerin %0,1 üzerindeydi.

• Aceleye gerek yok: Fed Başkanı Jerome Powell, 14 Kasım’daki konuşmasında “Ekonomi, faiz oranlarını düşürmek için acele etmemiz gerektiğine dair hiçbir sinyal göndermiyor” demişti. Kasım toplantısını özetleyen tutanaklarda enflasyonun hâlâ %2’nin üzerinde olduğunu not eden Fed yetkilileri, enflasyonun hızından memnun olduklarını söyleseler de faiz indirimlerinin nasıl bir hızda, ne zaman devam edeceğinin sinyalini vermemişti.
• Karmaşıklaşıyor: Yarın Black Friday ve ABD’de alışveriş sezonunun başlangıcı. Ekonomistler, ABD’de tüketici iştahını anlamak için Black Friday verilerini yakından izleyecek. Enflasyonun %2 hedefine geri çekilmesi zaman alıyor ve alışveriş sezonundan hemen önce gelen bu harcama verisi, Donald Trump’ın ocakta işbaşı yapacağı gerçeğiyle birleşince Fed’in rotası biraz daha karmaşıklaşıyor.
• Endeksler: Şükran Günü öncesi gelen PCE verisiyle ABD endeksleri geriledi. Özellikle teknoloji hisselerinden gelen negatif haberler Nasdaq’a %1’e yakın kaybettirdi. Yılın başından bu yana 52 kez rekor kıran S&P 500 %0,4 düştü, Dow ise %0,3 kaybetti. Dünün en önemli haberlerinden biri, Lina Khan liderliğindeki FTC’nin Microsoft’un peşinde olduğuna dair söylentilerdi.
• Tahminler: S&P 500’ün önümüzdeki yılın sonuna kadar performansına dair tahminlerini güncelleyen son banka JPMorgan oldu. JPMorgan analistleri, 2025 yıl sonu tahmini olarak 6.500’ü belirledi. Bloomberg’ün izlediği ortalama projeksiyonlar 6.300’ü işaret ediyor. 2024’ün başından bu yana %25’in üzerinde tırmanan ve bu yıl 52 kez rekor kaydederek ABD hariç küresel endeksleri epeyce geride bırakan S&P 500 hâlihazırda 6.000 puanın biraz altında. Beklentiler de şu şekilde:

---

II. 1 yeni mesaj: Karahan ve Akçay

Dün Merkez Bankası Başkanı Fatih Karahan ve Başkan Yardımcısı Cevdet Akçay'ın mesajları ön plandaydı. Konuşmaların temasında ise sırasıyla enflasyon ve döviz vardı.

• Karahan ne dedi? Fatih Karahan, İstanbul Sanayi Odası Meclisi'nin kasım ayı olağan toplantısında kürsüdeydi. "Enflasyonun ana eğilimi öngördüğümüzden yavaş olsa da iyileşiyor" diyen Karahan, iç talebin yavaşlamaya devam ederek enflasyondaki düşüşü destekleyici seviyelere geldiğini, beklenti ve fiyatlama davranışlarında iyileşme eğilimi görüldüğünü ve bunların takip edildiğini, para politikasındaki sıkı duruşun, dezenflasyonun devamını sağlayacak şekilde sürdürüleceğini söyledi.
• Akçay ne dedi? Cevdet Akçay ise mesajlarını bu hafta Londra'da Türkiye sermaye piyasalarına ilişkin bir etkinlikte ulaştırdı. Bloomberg'ün toplantıya katılan bankacıları kaynak gösterdiği habere göre Akçay, enflasyon artış hızındaki yavaşlamayla, TCMB'nin dövize müdahalelerinin azalacağını söyledi. Ayrıca Akçay, "Para politikasındaki gevşeme hızı değişse bile genel duruş çok sıkı kalacak” ifadelerini kullandı.
• Endeks ve şirketler: BJK Başkanı Hasan Arat'ın istifası sonrası BJKAS günü %6,46 yükselişle tamamladı. Bu kez de Katar merkezli QNB'ye satılacağı yönündeki söylentilerin bir süredir konuşulduğu YKBNK %2,64 yükselerek 5 günlük kazancını %14,5'e taşıdı. Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Kırgızistan ziyaretindeki heyette yer alan ve Kırgızistan'dan tutarı tartışmalı 7 milyar dolarlık anlaşmayla dönen İhlas Holding dün tavan oldu ve son bir aydaki kazancını %231'e taşıdı.

---

III. Bitcoin, yola devam

Pazartesi ve salıyı kayıplarla geçirerek 92 bin dolar seviyelerine kadar gerileyen Bitcoin, çarşamba günü ABD piyasalarının açılışıyla güç kazandı ve 96 bin dolar seviyelerini geri kazandı. %5'in üzerinde yükselen ve 96.650 doları aşan Bitcoin, 100 bin dolar yolundaki umutları yeniden canlandırdı. Ethereum da 5 aylık en yüksek seviyesini gördü. Kriptoda oklar, önemli varlıkların her birinde yukarı yönlüydü ve %5'in üzerinde kazançlara işaret ediyordu. Sabah saatlerinde Bitcoin, 95.600 dolar seviyelerinde işlem görüyordu.

• Kripto hisseleri, too: Geçtiğimiz cumadan bu yana son birkaç haftanın hızlı yükselişinin acısını çıkarırcasına düşen MicroStrategy, Bitcoin'in 96.650 dolar seviyelerini aştığı gün %9 kazandı. Robinhood %3 yükselirken Coinbase %6 arttı.
• Şükran Günü etki eder mi? Kripto topluluğu Bitcoin'in 4 yıl önce Şükran Günü'nde 19.500 dolar seviyelerinden 16 bin doların altına düştüğü dönemi hatırlıyor ve aile buluşmalarının artıracağı ticaret aktivitesinin satışları hızlandırabileceği yönündeki beklentiler bir köşede duruyor. Başka bir köşede ise herkesin birbirine Bitcoin anlattığı ve henüz satın almayanların da Bitcoin almayı denediği iyimser bir senaryo.
• SEC'nin yeni başkanı kim olacak? SEC'deki bayrak değişimi sürecini yakından izleyen Fox Business muhabiri Eleanor Terrett'ın haberine göre Trump'ın geçiş ekibi, eski bir SEC yetkilisi olan, kripto destekçisi Paul Atkins'i değerlendiriyor.
• İyimser notlar: Uçup kaçan Bitcoin tahminlerinin merkezi Standard Chartered 2025 sonu için Bitcoin'de 200 bin doları işaret etti. 2024 sonu için ise StanChart'ın hedefi 125 bin dolar.

---

IV. Jeopolitiğin deniz altı boyutu

Olayın kahramanı Çin bandıralı bir dökme yük gemisi olan Yi Peng 3. Yi Peng 3, bir haftadır uluslararası sularda Avrupa'nın savaş gemileri tarafından izleniyor ve soruşturuluyor. Araştırmacılara göre 225 metre uzunluğunda, 32 metre genişliğinde ve Rusya'dan aldığı gübreyle seyir hâlinde olan Yi Peng 3'ün, çapası 100 milden fazla bir mesafede deniz tabanında sürüklendi ve Avrupa'nın altyapısını besleyen iki kritik veri kablosu bu sebeple zarar gördü.

• Sabotaj mı? Soruşturma da tam buna odaklanıyor. 15 Kasım'da Rusya-Baltık limanı Ust-Luga'dan ayrılan Çin bandıralı geminin kaptanının, Rusya istihbaratı tarafından sabotaj için ikna edilip edilmediği araştırılıyor. Davaya dâhil olan kıdemli bir araştırmacı, "Kaptanın, gemisinin çapa attığını ve sürüklendiğini, saatlerce hız kaybettiğini ve yolda kabloları kestiğini fark etmemiş olması son derece düşük bir ihtimal" diyor. WSJ'nin danıştığı analiz şirketi Kpler de hava koşullarına ve dalga yüksekliğine atıfta bulunarak çapanın kazara sürüklenmiş olma ihtimalini zayıf buluyor.
• Konum: Denizaltı kablolarındaki hasar, 17-18 Kasım tarihlerinde İsveç sularında meydana geldi. Bulgulara göre gemi 17 Kasım'da İsveç sularında demir attı ancak o hâlde yola devam etti. Bu da sürüklenen çapanın İsveç ve Litvanya arasında konumlanan ilk kabloyu kesti. Tam o sırada geminin hareketlerini izleyen AIS sistemi bilinmeyen bir sebeple kapandı. Uydu verileri, çapa geminin hızını epey düşürse de geminin harekete devam ettiğini gösterdi.
• Taraflar ne diyor? Rusya yönetiminin basın ofisi WSJ'ye suçlamaların "saçma ve asılsız" olduğunu söyledi. Çin Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Mao Ning, Çin'in "uluslararası hukuka uygun olarak, uluslararası denizaltı kablolarının ve diğer altyapıların güvenliğinin sağlanması için tüm ülkelerle birlikte çalışmaya yönelik tutarlı desteğini" hatırlattı.
• Ne olacak? Mürettabat henüz sorgulanmadı. Uluslararası deniz hukukuna göre NATO gemileri Yi Peng 3'ü NATO ülkelerine ait limanlardan birine girmek için zorlayamıyor. İsveç'teki ve Almanya'daki yetkililer, gemiye erişebilmek ve mürettebatla görüşmek için gemi sahibiyle temas kuruyor.

---

Gün boyunca önemli iş dünyası ve piyasa gelişmelerini portfolyo.co’da, 𝕏’te, Instagram’da ve LinkedIn’de izlemeye devam edeceğiz.

Son güncelleme: 28 Kasım 2024 - 10:12